اسکولیوز در کودکان و نوجوانان

اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات) عبارت است از انحراف طرفی ستون مهره‌ ها، به نحوی که زاویه شوکی مهره‌ ها به سمت تعقر و بدنه مهره‌ها به سمت تحدب چرخش پیدا کند.

به طور کلی انحنای بیشتر از ۱۰ درجه غیر طبیعی است.

در کل ۳ نوع اسکلیوز اصلی وجود دارد، اما این را هم باید گفت که اگر بخواهیم اسکولیوز را از جهات دیگر بررسی کنیم انواع شاخه‌های متفاوت دیگری را نیز می‌توانیم تقسیم‌بندی کنیم.

این سه نوع اصلی عبارتند از:

• عملکردی
• اسکولیوز با منشاء عصبی_عضلانی
• اسکولیوز با علت ناشناخته

انواع اسکولیوز

• مادرزادی
• اکتسابی

اسکولیوز مادرزادی نوعی بدشکلی ستون فقرات است که در آن وجود یک نقص مادرزادی باعث انحراف طرفی ستون فقرات می‌شود.

در نوع اکتسابی ممکن است ستون فقرات پیچ خورده یا بچرخد، که این باعث کشیده شدن دنده‌ها به یک طرف و ایجاد یک قوس چند بعدی می‌شود.

علایم اسکولیوز

• در شروع بیماری اغلب درد وجود ندارد و می تواند تشخیص آن مشکل باشد.
• قرار نداشتن شانه ها یا دو سمت لگن در یک سطح
• وجود داشتن یک حالت برجستگی یا کوهان در یک سمت ستون مهره در قسمت پشت
• ضعف عضلات یک سمت ستون مهره که در معاینه به صورت تحلیل رفتن عضلات یک سمت ستون مهره خود را نشان میدهد
• کمردرد مزمن
• افتادگی شانه ها
• خوابیدن روی یک سمت در هنگام دراز کشیدن به پشت در اثر چرخش به سمت ستون مهره

علائم اسکولیوز مادرزادی عبارتند از:

• کجی و نابرابری شانه ها طوری که بیرون زدگی تیغه یک شانه از شانه دیگر بیش تر است.
• چرخش گردن که باعث میشود سر به یک طرف کج شود.
• بیرون زدگی یک طرف دنده ها
• نابرابری دو طرف خط کمر بندی
• بالاتر بودن یک طرف باسن از طرف دیگر
• کج شدن کل بدن به یک طرف
• در موارد نادر مشکل از نخاع یا اعصاب نخاعی است که این باعث ضعف بی حسی یا عدم هماهنگی میشود.

تشخیص

عبارت اسکولیوز مادرزادی کمی گمراه کننده است، زیرا حاکی از آن است که ستون فقرات تمامی بیماران در هنگام تولد دچار یک خمیدگی است، حال آنکه این بیماران در هنگام تولد تنها دچار یکسری بدشکلی‌های استخوانی هستند و اسکولیوز بعدها ایجاد می‌شود.

فیزیوتراپ برای تشخیص نوع مادرزادی تاریخچه کامل پزشکی و سوابق خانوادگی کودک را کسب کرده، او را معاینه کرده و از تست‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کند:

• اسکن سه‌بعدی یک فن‌آوری تصویربرداری سه‌بعدی است که مدل‌های سه‌بعدی خلق می‌کند.
• عکس‌های رادیولوژی یک ابزار تشخیصی اولیه برای اسکولیوز هستند که ناهنجاری استخوان‌های ستون فقرات و درجه انحنای ستون فقرات را به‌طور دقیق نشان می‌دهند.
• از ام‌آرآی نیز برای تشخیص مشکلات درون استخوان‌های بیماران مبتلا به اسکولیوز مادرزادی استفاده می‌شود.
• گاهی کودکان مبتلا به اسکولیوز مادرزادی مشکلات دیگری نیز دارند، مانند مشکلات معده‌ای، کلیوی، قلبی، عصبی یا مثانه‌ای. زیرا هنگامی که ستون فقرات در رحم در حال شکل‌گیری است رشد اندام‌های دیگری نیز با مشکل مواجه می‌شود.بنابراین، گاهی اوقات اندام‌های داخلی کودک نیز تحت تست اولتراسوند قرار می‌گیرند تا هرگونه ناهنجاری موجود در آن‌ها تشخیص داده شود.

درمان و حرکات اصلاحی اسکولیوز

اگر اسکولیوز مادرزادی در دوره نوزادی تشخیص داده شود، می‌توان درمان‌های ساده از جمله استفاده از بریس‌ها را در ۶ ماهگی آغاز کرده و نتایج بسیار خوبی گرفت.‌ اما، حتی یک بدشکلی کوچک هم در صورت درمان نشدن یا به تعویق افتادن درمان، شدت گرفته و باعث بروز عارضه‌های دیگری مانند مشکلات قلبی و ریوی‌ شده و نیازمند درمان‌های خطرناکتر و گران‌‌تر با نتایج کم‌اثرتر مانند جراحی ستون فقرات می‌شود.

استفاده از بریس:متداول ترین درمان غیر جراحی

عموماً برای قوس‌های کمتر از ۲۵ درجه پایش مداوم توسط یک متخصص کودکان توصیه می‌شود.

اگر اطلاعات ثبت شده توسط متخصص نشان دهند که قوس ستون فقرات کودک در حال بدتر شدن است، استفاده از بریس ستون فقرات توصیه می‌شود.

استفاده از بریس فشار وارده بر پایین کمر کودک را کاهش داده و به صاف شدن ستون فقرات او کمک می‌کند.

در اینجا هدف نهایی درمان، جلوگیری از بدتر شدن قوس است.

درمان برای کودکان دارای قوس‌های بین ۲۵ تا ۴۰ درجه به شرایط این کودکان بستگی دارد.

برای قوس‌های ۴۰ درجه یا بالاتر، تقریباً در تمام موارد، جراحی ستون فقرات اجتناب‌ناپذیر است.

به همین دلیل است که متخصصان ما همیشه والدین را تشویق می‌کنند تا کودکان مشکوک به هر گونه بدشکلی را برای تشخیص زودهنگام نزد یک متخصص برده و در شرایط عادی نیز دست کم سالی یک بار برای چکاپ کودک به متخصص مراجعه کنند.

ورزش ها و مراقبت های تکمیلی

در مواردی که از بریس استفاده می‌شود، کودک هر شش ماه یک بار توسط اسکن سه‌بعدی ارزیابی می‌شود، البته تا زمانی که کودک به یک وضعیت پایدار برسد، که این معمولاً بعد از رسیدن کودک به بلوغ اسکلتی رخ می‌دهد.

همچنین کودک باید ورزش‌های خاصی را انجام دهد که باعث حفظ وضعیت صحیح قرارگیری بدن او و نیز تقویت دست‌ها و بالاتنه او جهت گرفتن بهترین نتایج می‌شوند.

تصاویر زیر برخی از این ورزش‌ها را نشان می‌دهد. البته، لازم به یادآوری است که این مثال‌ها تنها جهت اطلاع بوده و نباید بدون کمک یک فیزیوتراپ انجام شوند.

حرکات اصلاحی شامل تمرینات قدرتی، استقامتی، تنفسی و کششی است که هر یک از این‌ها دارای اهمیت خاصی هستند. در زیر به برخی از حرکات اصلاحی اشاره می‌شود.

⦁ فرد جلوی آینده تمام قد می‌نشیند و وضعیت صحیح نشستن را تمرین می‌کند.  طویل کردن تنه در حالت نشسته ( افزایش ارتفاع تنه) این تمرین نه تنها به انعطاف پذیری ستون مهره ها کمک می کند، بلکه در اصلاح تغییر شکل و بهبود قدرت عمل عضلات نیز موثر است.

⦁ فرد می نشینید، به سمت جلو خم می‌شود و  دست‌ها را نیز به سمت جلو می‌کشد. این حرکت موجب بهبود تحرک در ستون مهره‌ها و بهبود انعطاف پذیری می‌شود. این تمرین برای اصلاح تغییر شکل اسکولیوز موثر است. (تصویر زیر)

⦁ فرد از میله بارفیکس آویزان می‌شود. این عمل منجر به تأثیر جاذبه روی ستون مهره‌ها و کشیده شدن آن‌ها می‌شود.

⦁ فرد رو به شکم می‌خوابد و دست‌ها را به سمت جلو، در امتداد سر قرار می‌دهد. سپس سعی می‌کند دست‌ها را به جلو بکشد و طول تنه را افزایش دهد.

⦁ فرد به حالت چهار دست و پا قرار می‌گیرد. سپس دست راست و پای چپ را بلند می‌کند و آن ها را در خلاف یکدیگر حرکت می‌دهد تا موجب کشش عضلات شود.

⦁ کشش طرفی بدن با توپ: به پهلو خود بر روی زمین قرار بگیرید. در سمت تحدب انحنای ستون فقرات خود. طوری بر روی توپ قرار بگیرید که توپ در بین ران و قفسه سینه‌تان باشد. حرکت را برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگاه دارید و آن را ۲ تا ۳ مرتبه اجرا کنید. این حرکت می‌تواند به طور روزانه اجرا شود.

⦁ کشش طرفی بدن با استفاده از بالش ماساژیا حوله رول شده: روی زمین به پهلوی خود دراز بکشید. بالش ماساژ یا همان حوله‌ی رول شده (استوانه‌ای) را در فضای بین قفسه سینه و ران خود قرار دهید و کاملاً آن را در زیر پهلوی خود تنظیم کنید به طوری که کامل فضای خالی را پر کند. پای داخلی خود را که بر روی زمین قرار دارد به پشت خم کنید و پای بیرونی‌تان را مستقیماً به جلو بکشید.دست موافق پای داخلی در امتداد شانه به بیرون به صورت افقی کشیده می‌شود و دست موافق پای بیرونی در بالای سر و چسبیده در کنار گوش قرار می‌گیرد و تا جایی که انگشتان همان دست به زمین برخورد کند، به حالت کشیده نگاه داشته می‌شود. دست‌ها نسبت به هم زاویه ۹۰ درجه دارند.

⦁ کشش در حالت پلانک همراه با فرد کمک دهنده: بر روی شکم دراز بکشید. نوک انگشتان پاها را در تماس با زمین قرار دهید و دست‌ها را به حالت ۹۰ درجه به طوری که ساعد‌ها بر روی زمین باشند، قرار دهید. به حالت پلانک  قرار بگیرید، در این وضعیت زانوها، ران‌ها، شکم و سینه از زمین جدا هستند. فرد کمک دهنده در سمت تحدب انحنا زانو می‌زند و با هر دو دست بخش زیر قفسه سینه_بالای ران را نگاه می‌دارد و به سمت خودش می‌کشد. در این وضعیت کشش عمیق و بهتری ایجاد خواهد شد. این وضعیت را برای هر بار کشش برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگاه دارید، این حرکت را ۳ تا ۴ بار به طور روزانه انجام دهید.

⦁ حرکت خم به جلو با توپ فیتنس: حرکت را از وضعیت چهار دست و پا شروع کنید و شکم‌تان را بر روی توپ بزرگ فیتنس قرار دهید. بدن‌تان را بر روی توپ رها کنید و اجازه دهید تا به سمت جلو خم شوید.

⦁ فرد به حالت چهار دست و پا قرار می‌گیرد، سپس دست راست و پای چپ را بلند می‌کند و آن ها را در خلاف یکدیگر حرکت می‌دهد تا موجب کشش عضلات شود.

⦁ فرد روی شکم دراز کشیده و دستانش را کنار بدنش قرار دهد به طوری که دست‌ها روی زمین باشد سپس استخوان کتف‌ها را به یکدیگر فشرده و سر و شانه های خود را حدود ۱۵ سانتی متر از سطح زمین بالا بیاورد.

کلمات مرتبط :

اسکولیوز – درمان انحراف جانبی ستون فقرات – فیزیوتراپی کودکان – فیزیوتراپی اطفال