کوکسا وارا چیست؟

کوکسا وارا (Coxa vara) نوعی تغییر شکل یا دفورمیتی در مفصل ران است.

در این تغییر شکل زاویه بین گردن و تنه استخوان ران به کمتر از ۱۳۵-۱۲۰ درجه میرسد.

زاویه بین گردن و تنه استخوان ران در نوزادان حدود ۱۶۰ درجه است ولی با بالا رفتن سن بچه این زاویه کم شده بطوریکه در یک فرد بالغ به حدود ۱۴۰ درجه میرسد.

کوکسا وارا میتواند بطور مادرزادی وجود داشته باشد و یا بصورت اکتسابی ایجاد شود.

کوکساوارای مادرزادی که از نوع اکتسابی آن شایعتر است در زمان تولد وجود دارد ولی علائم خود را معمولا در زمان بچگی نشان میدهد.

کوکسا وارای مادرزادی یک ناهنجاری نادر بوده و شیوع آن حدود یک در ۲۰ هزار است.

بیماری در یک سوم موارد دو طرفه است، این بیماری در بعضی موارد ممکن است از والد به فرزند منتقل شود.

علل اکتسابی کوکسا وارا

• راشیتیسم
• دیسپلازی فیبرو
• آسیب به صفحه رشد بالای استخوان ران
• بیماری پرتس
• عفونت بالای استخوان ران
• استئوژنز ایمپرفکتا

فرضیات متعددی برای توضح مکانیسم ایجاد این بیماری مطرح شده است ولی پذیرفته ترین آنها ذکر میکند که به علت ضعیف شدن قسمتی از گردن استخوان ران نیروهای وارده به استخوان موجب ایجاد شکستگی های مکرر در آن میشود که گرچه خودبخود جوش میخورند ولی بار هر بار شکسته شدن و جوش خوردن شکل استخوان تغییر میکند.

علائم کوکسا وارا در لگن

علائم بیماری معمولا بعد از اینکه بچه شروع به راه رفتن میکند تا حدود شش سالگی خود را نشان میدهد.

بچه میلنگد و این لنگش بتدریج بدتر میشود ولی لنگش معمولا بدون درد است.

لنگيدن شايع ترين عـلت مـراجـعه کـودکان مـبتلا بـه نـاراحـتي هاي دســتگاه مـحرکه بـه پـزشکان ارتـوپدی و اطـفال است .

لنگـيدن ممکن است به علت درد، محدوديت حـرکات مـفصلي، ضـعف عضلاني ، اختلالات عصبی و يا کوتاهي اندام باشد.

پزشک بـايد با گرفتن شرح حال و معاينه فيزيکي دقيق پي به علت آن ببرد.

در معاينه فـيزيکي دامـنه حـرکات مـفصلي بـه جـز مـختصر محدوديت در ابدا کسيون طبيعي است.

طول اندام مربوطه حدود ۱.۵ تا ۴ سانتیمتر کوتاه تر میشود.

تست ترندلنبرگ در این بچه ها مثبت است و در نوع دو طرفه بچه مانند اردک راه میرود که به آن Waddling gait میگویند.

برجستگی تروکانتر بزرک در لگن این بچه ها برجسته تر از معمول است و توانایی ابداکشن یا دور کردن ران در این بچه ها کمتر میشود.

در این بیماران معمولا محدودیت در چرخش داخلی مفصل ران هم وجود دارد.

درمان کوکسا وارا

در مواقعی که علائم بیماری ظاهر شده باشد و کاهش زاویه بین گردن و تنه استخوان ران زیاد باشد درمان اختصاصا بصورت انجام عمل جراحی است.

در این جراحی تنه استخوان ران در قسمت های بالایی ( زیر تروکانترها) شکسته شده و در وضعیتی که زاویه بین گردن و تنه اصلاح شود به توسط پیچ و پلاک فیکس و بیحرکت میشود.

فیزیوتراپی

قبل از جراحی فیزیوتراپ آموزش استفاده از وسایل کمکی را به بیمار می دهد و او را در راه رفتن یاری میکند.

فیزیوتراپی پس از جراحی برای mobilization , range of motion انجام می شود.

درد در وهله اول با دارو کنترل می‌شود.

همچنین ممکن است فیزیوتراپیست برای کمک به کاهش ناراحتی بیمار، استفاده از بسته یخ را توصیه نماید.

بعد از جراحی ممکن است هنگام راه رفتن، قرار دادن وزن بر روی پا سخت باشد.

بسته به مورد خاص و نوع عمل جراحی، ممکن است از بیمار خواسته شود از قرار دادن وزن خود بر روی پای جراحی‌شده، پرهیز نمایید.

به‌عنوان‌مثال می‌تواند در حد لمس زمین انگشتان پا را بر روی زمین قرار دهد و یا میزانی از وزن خود را بر روی پا انتقال دهد که قابل‌تحمل است.

پزشک فیزیوتراپیست، در خصوص نحوه انتقال وزن بر روی پا، آموزش‌های لازم را خواهد داد، همچنین استفاده از وسایل کمکی نظیر عصا و یا واکرها برای به حداقل رساندن ناراحتی در طول دوره نقاهت، توصیه خواهد شد.

قبل از عمل جراحی

فیزیوتراپ می‌تواند اطلاعات لازم را در خصوص نحوه مواجه با عمل جراحی ارائه دهد، همچنین می‌تواند تمریناتی را آموزش دهد که قبل از عمل وضعیت بدن خود را در یک موقعیت بهینه قرار دهد.

برای آماده‌سازی عمل جراحی، ممکن است فیزیوتراپیست موارد زیر را به بیمار آموزش دهد:

• تمریناتی برای افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت اندام‌های تحتانی
• چگونگی استفاده از واکر یا عصا برای راه رفتن و هدایت قدم‌ها
• رعایت احتیاط‌ های لازم بعد از عمل جراحی

بیمار نباید ران عمل شده را به‌ صورت ضربدری بروی ران دیگر قرار دهد و یا نباید پا و مفصل ران عمل شده را به سمت داخل بچرخاند.

بعد از جراحی

در روز اول یا دوم بعد از عمل جراحی، متخصص فیزیوتراپی به بالین بیمار آمده تا فرایند درمان را آغاز کند.

فیزیوتراپیست برای جلوگیری از آسیب دیدن بیمار و همچنین طی کردن دوره بهبودی به نحو مطلوب، تمام احتیاط‌های لازم بعد از عمل را برایش مرور می‌کند.

در طول مدت نقاهت حاد (۳ الی ۵ روز بعد از عمل)، فیزیوتراپیست با بیمار کار خواهد کرد تا با خیال راحت بتواند:

• در رختخواب حرکت کرده و در حالت نشستن قرار بگیرد.
• از تخت خارج شده، بایستد و به سمت صندلی حرکت کند.
• با یک وسیله کمکی (واکر یا عصا) برای مسافت‌های کوتاه راه برود.
• طیفی از تمرینات تقویتی و حرکات کششی را در رختخواب انجام دهد.

همچنان که بیمار دوره بهبودی خود را طی می‌کند، فرایند فیزیوتراپی در موارد زیر ادامه خواهد داشت:

• قدم زدن و بالا رفتن از پله‌ها.
• حفظ تعادل – بعد از عمل جراحی ممکن است تعادل دچار اختلال شود، درنتیجه خطر سقوط و افتادن افزایش می‌یابد.
• انتقال به تخت، صندلی و یا ماشین.
• تمرینات تقویت‌کننده عضلانی خاص به‌منظور بهبود توانایی ایستادن و راه رفتن با خیال راحت و به دست آوردن استقلال خود.

هنگامی‌که بیمار استقلال خود را به دست آورد، می‌تواند این فعالیت‌ها را در خانه ادامه دهد.

بااین‌حال، هنوز هم ممکن است به ادامه درمان فیزیوتراپی نیاز داشته باشد.

تمرینات

برای رساندن عملکرد به سطح مطلوب، جلسات فیزیوتراپی در طیف وسیعی از حرکات و تمرین‌های کششی و فعالیت‌های تحمل وزن ادامه خواهد داشت.

بسته به سطح بهبودی و فعالیت‌های مورد نیاز بیمار، تکنیک‌هایی در خصوص بلند کردن اجسام، هل دادن یا کشیدن چرخ‌دستی، بالا رفتن از نردبان، تمرینات افزایش‌دهنده چابکی و یا آهسته دویدن به او آموزش داده خواهد شد.

تمرینات در حالت درازکش

پمپ مچ پا

به‌آرامی پای خود را به سمت جلو و عقب فشار دهد. این تمرین را هر ۵ یا ۱۰ دقیقه یک‌بار، چندین مرتبه انجام دهد. می‌تواند بلافاصله پس از عمل این تمرین را شروع کرده و تا بهبودی کامل ادامه دهد.

چرخش مچ پا

به‌آرامی مچ پای خود را به چرخش درآورد، سپس جهت آن را عکس کند. این تمرین را ۳ تا ۴ بار در روز و در هر نوبت ۵ مرتبه تکرار نماید.

خم کردن زانو بروی تخت

زانوی خود را خم‌کند و پاشنه پا را به‌آرامی به سمت باسن بر روی تخت بکشد. پاشنه پا نباید از تخت جدا شود. اجازه ندهد زانو به سمت داخل بچرخد. این تمرین را ۳ الی ۴ بار در روز و هر مرتبه ۱۰ بار تکرار نماید.

انقباض عضلات باسن

عضلات باسن را منقبض کرده و تا ۵ بشمارد. این تمرین را ۳ الی ۴ بار در روز و هر مرتبه ۱۰ بار تکرار نماید.

تکنیک دور کردن پاها

پای خود را به‌آرامی به سمت خارج بدن بروی زمین سر دهد و سپس به مکان اول بازگرداند. این تمرین را ۳ الی ۴ بار در روز و هر مرتبه ۱۰ بار تکرار نماید.

تقویت عضلات چهار سر ران

درحالی‌که زانوی خود را صاف نگه‌داشته، عضلات ران خود را سفت (منقبض) کند. این حالت را به مدت ۵ الی ۱۰ ثانیه نگه‌دارد. این تمرین را در یک بازه زمانی ده‌دقیقه‌ای، ۱۰ مرتبه تکرار نماید. تا جایی ادامه دهد که ران خسته شود.

بلند کردن مستقیم پا

درحالی‌که زانو به‌طور کامل بر روی تخت صاف است، عضلات ران خود را سفت (منقبض) کند. همچنان که عضلات ران منقبض است به‌طور مستقیم چند سانتی‌متر پای خود را به‌آرامی بالا آورد. به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه‌دارد. به‌آرامی پایین آورد. تا جایی تمرین را تکرار کند که ران خسته شود.

کنترل درد و علائم

ممکن است برای کنترل درد و علائم، فیزیوتراپیست یک یا چند مورد از مداخلات درمانی زیر را توصیه کند:

استراحت

بعد از عمل جراحی، استراحت نقش مهمی در فرایند درمان ایفا می‌کند.

اگر بیمار مبتلا به کوکسا وارا هنگام انجام فعالیت‌های خود درد احساس می‌کند، نشان‌دهنده آن است که هنوز در بدن التهاب وجود دارد

. باید از انجام فعالیت و حرکت‌هایی که باعث افزایش درد می‌شوند، خودداری کند.

برای انجام فعالیت‌های خود از عصا یا واکر استفاده نماید. تنها میزانی از وزن خود را بر روی پا انتقال دهد که جراح اجازه داده است.

هدف این است که در طول دوره بهبودی، درد و علائم در حداقل میزان ممکن قرار داشته باشند.

گرما

گرما باعث می‌شود، رگ‌های خونی متسع‌تر (گشادتر) شوند، درنتیجه خون بیشتر به بافت خواهد رسید.

این امر باعث می‌شود مواد شیمایی محرک درد از بافت آسیب‌دیده دور شوند.

همچنین انتقال اکسیژن و مواد مغذی به ناحیه آسیب‌دیده بهبود می‌یابد و فرایند درمان تسریع می‌گردد.

گرما در قالب یک کیسه آب گرم، پدهای گرم‌کننده و یا دوش آب گرم سودمندتر از کرم‌هایی هستند که صرفاً احساس گرما ایجاد می‌کنند.

معمولاً بسته حرارتی در محل دردناک برای ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، تا چهار بار در روز، قرار داده می‌شود.

مراقب باشد پوست خود را بیش‌ازحد گرم نکند، احتیاط‌های لازم را برای جلوگیری از سوختگی به عمل‌آورد.

خوابیدن با پدهای گرم‌کننده برقی، ایده چندان خوبی نیست.

بیمار پس از اعمال گرما، درد و علائم کمتری خواهد داشت، همچنین دامنه حرکتی نیز افزایش می‌یابد.

یخ

استفاده از یخ باعث می‌شود رگ‌ها منقبض شوند (قطر آن‌ها کاهش می‌یابد)، درنتیجه جریان خون ناحیه موردنظر کاهش می‌یابد.

این امر کمک می‌کند تا درد و التهاب کاهش یابد.

استفاده از یخ، به‌راحتی در خانه امکان‌پذیر است.

بیمار می‌تواند از کیسه آب سرد، بسته‌های حاوی یخ و یا ماساژ با یخ استفاده نماید.

به‌طورکلی کمپرس سرد یا کیسه‌های یخ در محل دردناک برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، تا چهار بار در روز استفاده می‌شود.

بهتر است بین کیسه یخ و پوست یک حوله مرطوب قرار دهد.

بعد از استفاده از کیسه یخ به‌ احتمال‌زیاد درد کاهش می‌یابد.

تحریک الکتریکی

اعمال جریان‌های الکتریکی خفیف از طریق پوست بیمار مبتلا به کوکسا وارا می‌تواند در کاهش درد و تورم مؤثر باشد.

در تحریک الکتریکی، سیگنال‌های جریان الکتریکی جایگزین سیگنال‌های درد می‌شوند.

الکترودهایی بر روی ناحیه دردناک قرار داده می‌شود و به‌طورکلی حدود ۱۵دقیقه ناحیه موردنظر تحت تحریک الکتریکی قرار می‌گیرد.

هنگامی‌که درد تسکین یابد، عضلات وارد فاز استراحت می‌شوند.

برخی بیماران اظهار می‌کنند، تحریک الکتریکی برای آن‌ها، همانند یک ماساژ ملایم است.

به‌واسطه شل شدن عضلات، ممکن است راحت‌تر بتواند فعالیت‌ کند.

 

کلمات مرتبط :

فیزیوتراپی کودکان – فیزیوتراپی اطفال – فیزیوتراپی نوزادان – دکتر فیزیوتراپی – فیزیوتراپی در جمالزاده – فیزیوتراپی در انقلاب